Cen wskaźniki

Cen wskaźniki, wskaźniki służące głównie do mierzenia zmian poziomu cen w czasie; mogą być obliczane dla różnego rodzaju cen, jak ceny produkcji, skupu, hurtowe, detaliczne. Otrzymuje się w ten sposób szereg indywidualnych wskaźników cen danego towaru, obliczonych w stosunku do ceny okresu porównawczego (podstawowego). W celu uogólnienia zmian cen wielu towarów obliczane są wskaźniki zespołowe. Zasadach obliczania polega na tym, że ilości sprzedanych towarów przelicza się: 1. w cenach okresu badanego (sprawozdawczego) oraz 2. w cenach okresu porównawczego, po czym wielkość pierwszą dzieli się przez drugą, a wynik dzielenia pomnożony przez 100 jest wskaźnikiem zespołowym cen badanych towarów. Pierwszy wskaźnik nazywany jest zazwyczaj wskaźnikiem Paaschego, drugi — wskaźnikiem Laspeyresa. W zależności od tego, czy różnice struktury masy towarowej okresu badanego i podstawowego są znaczne, czy nie, wyniki obliczeń wskaźnika wg formuły pierwszej i drugiej mogą być większe lub mniejsze. Nie ma obiektywnych przesłanek, które uzasadniałyby uznanie jednej z dwóch wymienionych formuł za poprawniejszą; każda z nich daje odpowiedź na inne pytanie i o wyborze decydować musi cel badania. W.c. znajdują zastosowanie m. in. przy dokonywaniu przeliczenia wskaźników dynamiki sprzedaży (zbytu, skupu i in.) w cenach bieżących na wskaźniki dynamiki w cenach porównywalnych. W wyniku podzielenia wskaźnika dynamiki sprzedaży w cenach bieżących przez odpowiedni wskaźnik cen i pomnożenia ilorazu przez 100 otrzymuje się wskaźnik dynamiki sprzedaży w cenach porównywalnych, obrazujący zmiany fizycznych rozmiarów sprzedaży, zwany wskaźnikiem wolumenu. Jednym z wariantów w.c. jest wskaźnik kosztów utrzymania, charakteryzujący ruch cen towarów i usług nabywanych przez określone grupy ludności. Ponieważ w badaniu tym zmiany cen muszą być ważone wg proporcji zakupów badanej zbiorowości, system wag tych wskaźników opracowywany jest zazwyczaj na podstawie wyników badań budżetów rodzinnych. Typowymi przykładami omawianych w.c. są opracowywane przez Główny Urząd Statystyczny i publikowane w wydawnictwach GUS wskaźniki: 1. cen towarów i usług nabywanych przez ludność; 2. kosztów utrzymania.