Płac skala ruchoma

Płac skala ruchoma, forma organizacji płac, przy której ustalone układami zbiorowymi lub innymi przepisami prawnymi taryfy wynagrodzeń podlegają „automatycznej” korekcie (podwyżce lub obniżce) w przypadku zmiany wskaźnika przyjętego za podstawę. Dotychczasowa praktyka krajów kapitalistycznych zna dwa typy r.s.p. Jeden mający na celu zharmonizowanie interesów kapitalistów i pracowników najemnych wiąże ruch taryf płac z indeksem zysków danej gałęzi produkcji lub z indeksem cen uzyskiwanych przez daną gałąź. Drugi typ wynika z walki proletariatu w obronie płac realnych i wyraża się w powiązaniu taryf płac z indeksem kosztów utrzymania (nosi on często nazwę płac indeksowych). R.s.p. stosowane w warunkach szybko zmieniającej się siły nabywczej pieniądza i wzrastających kosztów utrzymania znajdują szerokie zastosowanie zwłaszcza w okresach wojen i inflacji; szczególnie bogate doświadczenie przyniosła w tym zakresie II wojna światowa i powojenna inflacja. Prawie wszystkie kraje kapitalistyczne Europy, USA, Kanada, Australia posługują się r.s.p. Odpowiednie klauzule wstawione do zawieranych w tym okresie zbiorowych układów pracy określają szczegółowo warunki i metody stosowania tych skal oraz wzorcowy budżet pracowniczy stanowiący podstawę analizy wskaźnika kosztów utrzymania; klauzule te ułatwiają w znacznym stopniu stosowanie wieloletnich układów zbiorowych pracy. Dość często r.s.p. związane ze wskaźnikiem kosztów utrzymania stanowią narzędzie państwowej ingerencji w dziedzinę płac; do odpowiednich organów państwowych należy wówczas decyzja co do charakteru i wysokości kompensacyjnej podwyżki płac; może ona mieć charakter proporcjonalny, wówczas wszystkie stawki wzrastają w takim samym stopniu; przy nowym poziomie płac zostają więc zachowane dawne proporcje w skali płac. Często jednak ustala się absolutną wysokość podwyżki kompensacyjnej równą dla wszystkich stawek, co prowadzi do zmiany struktury płac, do ich spłaszczenia. Ciekawą odmianę r.s.p. przedstawia rozwiązanie australijskie; rewizji kompensacyjnej podlega tu tylko tzw. płaca minimalna, Jednolita i stanowiąca podstawową część składową wszystkich stawek, drugą ich część, tzw. dodatek kwalifikacyjny określany na podstawie różnic w Jakości pracy, wyłącza się z tego postępowania. Przy stosowaniu r.s.p. w jakiejkolwiek postaci bardzo ważną rolę odgrywa prawidłowe ustalenie wysokości kosztów utrzymania oraz szybkie uwzględnianie ich zmian w polityce płac. W praktyce te dwa problemy są niekiedy głównym elementem walki klasowej o poziom płac. Fałszowanie indeksów kosztów utrzymania przez urzędy i instytucje reprezentujące interesy kapitalistów, odrzucanie postulatów związków zawodowych o podwyżkę płac nominalnych formułowanych na podstawie własnej analizy wskaźników kosztów utrzymania, ustawowe ograniczanie częstotliwości rewizji płac nominalnych i badania wskaźników kosztów utrzymania, to najważniejsze metody przerzucania kosztów inflacji na pracowników najemnych, mimo stosowania r.s.p., których formalnym założeniem jest obrona przed tego rodzaju polityką.