Drobna wytwórczość

Drobna wytwórczość, jeden z działów produkcji materialnej, obejmujący procesy wytwarzania na niewielką skalę przy użyciu stosunkowo prostych narzędzi oraz metod produkcji. Istota d.w., jej zakres i charakter ulegały zmianom zależnie od rozwoju metod i form produkcji oraz stosunków społeczno-ekonomicznych. Do d.w. zalicza się; rzemiosło, chałupnictwo (system pracy nakładczej), przemysł domowy, przemysł wiejski, przemysł ludowy i artystyczny, jako produkcję wyrobów i usług prowadzoną sposobem niefabrycznym, oraz przemysł drobny (do którego w krajach socjalistycznych z reguły zaliczamy państwowy przemysł drobny, tj. przemysł terenowy i przemysł objęty planem centralnym, ale nie zaliczony do przemysłu kluczowego, przemysł spółdzielczy i prywatny), mimo że obejmuje także zakłady posługujące się fabrycznymi metodami produkcji. Spośród wielu ogólnych kryteriów charakterystyki ekonomicznej d.w. — co wynika z jej heterogenicznośei — należy wymienić: 1. niewielkie rozmiary produkcji o dużej elastyczności i łatwości dostosowania do zróżnicowanych lub zmiennych potrzeb i gustów odbiorców; 2. szczególnie uproszczone formy kierownictwa i zarządzania; 3. drugorzędną pozycję na dużym rynku zbytu i zaopatrzenia; 4. ograniczony dostęp do zorganizowanego rynku kredytowego; 5. ścisłe powiązanie z lokalnym rynkiem zbytu i wykorzystaniem surowców miejscowych, odpadowych oraz wtórnych; 8. organizacyjne powiązanie z organami administracji terenowej (radami narodowymi — w krajach socjalistycznych, samorządem terytorialnym —. w krajach kapitalistycznych). Stosowane są również — do celów analityczno-porównawczych — różne kryteria wielkości zakładu przemysłu drobnego, wśród których najbardziej użyteczne jest kryterium zatrudnienia w zakładzie poniżej 100 pracowników. Współczesny postęp techniczny, stwarzając duże możliwości zastosowania wysokosprawnych metod produkcji na małą skalę, rozszerzył zakres d.w. na: 1. produkcję specjalizowaną, wytwarzaną w małych seriach, przy konieczności częstej zmiany profilu; 2. kooperację z zakładami przemysłu wielkiego i średniego (zwłaszcza w formach zmodernizowanego przemysłu drobnego). Rozwój d.w. ma duże znaczenie dla aktywizacji terenów nierozwiniętych i zacofanych, mających nadmiar siły roboczej przy niedostatecznym rozwoju pozostałych sił wytwórczych oraz dla procesu wyrównywania międzyregionalnych różnic w rozwoju gospodarczym, dekoncentracji produkcji przemysłowej i deglomeracji ludności. Szczególną rolę odgrywa d.w. w produkcji usług, które nabierają coraz większego znaczenia w miarę wzrostu gospodarczego i podnoszenia się stopy życiowej ludności. Nadzór nad rozwojem d.w. sprawują w terenie rady narodowe, a na szczeblu centralnym działalność d.w. koordynował Komitet Drobnej Wytwórczości, którego kompetencje przejęło 29 III 1972 Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług.