Cena ziemi w socjalizmie

Cena ziemi w socjalizmie, kategoria ekonomiczna, której wprowadzenie w życie wynika z potrzeb racjonalnego (optymalnego) wykorzystania ziemi w gospodarce narodowej. W praktyce większości państw socjalistycznych obowiązuje dotychczas zasada nieodpłatnego użytkowania ziemi znacjonalizowanej. Powrót do teorii gospodarowania i rachunku ekonomicznego, a także potrzeby praktyczne (marnotrawstwo ograniczonych zasobów ziemi) sprawiły, że coraz poważniej zaczyna się rozważać konieczność kreowania ceny ziemi znacjonalizowanej w gospodarce socjalistycznej. Nacjonalizacja ziemi w socjalizmie w istocie swojej nie jest tożsama z zasadą nieodpłatnego użytkowania. Nieodpłatne użytkowanie ziemi jest tylko jedną z form użytkowania i — jak wykazała praktyka gospodarcza — prowadzi do marnotrawstwa zasobów ziemi. Marnotrawstwo ziemi polega na niewykorzystywaniu Jej zgodnie z ogólnospołecznymi normami efektywności. Ograniczenie zużycia ziemi pod zabudowę (limitowanie powierzchni pod zabudowę), czy reglamentacja struktury użytkowania powierzchni uprawnej w socjalistycznych gospodarstwach rolnych — stosowane w praktyce wielu państw socjalistycznych — nie mogą prawidłowo wyznaczać granic optymalnego zastosowania gospodarczego ziemi. Przyjęcie pieniężnej wyceny ziemi w socjalizmie stwarza możliwość porównywania nakładów ziemi i kapitału, a tym samym strat (ew. korzyści) wynikających z istniejących lub postulowanych relacji ziemi i kapitału (nakładów Inwestycyjnych). Pieniężna wycena ziemi może stanowić podstawę do wyboru alternatywnego użycia zasobów ziemi. W przeciwieństwie do ceny ziemi w kapitalizmie, c.z. w s. nie może mieć charakteru handlowego, lecz produkcyjny, gdyż służy jedynie zapewnieniu racjonalnego Jej zastosowania. Z tego względu, przy konstruowaniu ceny ziemi znacjonalizowanej w gospodarce socjalistycznej nie można posługiwać się klasycznymi metodami taksacji rolniczej. Wiele argumentów przemawia za konstruowaniem c.z. w s. na podstawie metody rentowo-substytucyjnej. Przede wszystkim konieczne jest zapewnienie, aby cena ziemi znacjonalizowanej mogła być instrumentem optymalizacji gospodarowania ziemią; podstawą zatem konstrukcji c.z. w s. — podobnie jak w gospodarce kapitalistycznej — powinna być renta gruntowa różniczkowa (rolnicza, górnicza, budowlana, leśna). Oparcie c.z. w s. na rencie zapewnia możliwość wyrażenia oszczędności pracy społecznej wynikającej z użycia danej działki ziemi. Na podstawie renty różniczkowej można skonstruować cenę użytkowania ziemi jako instrument optymalizacji użytkowania ziemi w socjalistycznych przedsiębiorstwach rolnych. Cena użytkowania — równa rencie różniczkowej — stanowi miernik oszczędności pracy odzwierciedlający jej zastosowanie na gruntach lepszych; stanowi tym samym narzędzie stymulujące oszczędne gospodarowanie ziemią i wybór intensywnych form gospodarowania (mimo że w przypadku zastosowania ceny ziemi celem jest racjonalizacja, a nie maksymalna intensyfikacja jej wykorzystania). W użytkowaniu rolniczym nie jest konieczne konstruowanie i stosowanie ceny zwyczajnej ziemi, analogicznej do ceny sprzedaży w kapitalizmie. Potrzeba taka istnieje w działalności inwestycyjnej, gdy znaleźć trzeba wspólną miarę dla jednorazowych nakładów inwestycyjnych strat rolniczych wynikających z trwałego wyłączenia ziemi spod uprawy, przy wliczaniu ziemi do rachunku ekonomicznej efektywności inwestycji. W tym przypadku należy określić przyszłe dochody, jakie uzyskałoby społeczeństwo z rolniczego użytkowania obszaru zajętego pod inwestycję. Przyjmując te dochody (równe rencie) na poziomie aktualnym, cenę zwyczajną ziemi należy obliczyć na podstawie kapitalizacji renty. Obliczona jednak w ten sposób cena ziemi byłaby zbyt niska, aby mogła być rzeczywistym narzędziem budowy planu. Dlatego cenę zwyczajną ziemi należy określić pragmatycznie, na odpowiednio wysokim poziomie, aby mogła być rzeczywistym narzędziem budowy planu lokalizacji przestrzennej inwestycji przemysłowych i komunalnych.