Plan obrotów płatniczych z zagranicą

Plan obrotów płatniczych z zagranicą, określa proporcje zagranicznych dochodów i wydatków państwa w okresach przyszłych, np. wieloletnich, rocznych. Jako instrument planowego działania państwa może być w pełni wykorzystywany tylko w gospodarce socjalistycznej, dzięki uspołecznieniu środków produkcji i aparatu bankowego, dzięki istnieniu monopolu handlu zagranicznego oraz monopolu walutowego. P.o.p. z z., będąc w istocie planowanym bilansem płatniczym, powinien przede wszystkim zapewnić: 1. zgodność z rzeczowymi planami wymiany z zagranicą towarów, usług i świadczeń; 2. zgodność z wiążącymi się z nim pozycjami budżetu państwa (np. z obsługą długów zagranicznych państwa) i planu kredytowego (np. z ruchem krótkoterminowych zagranicznych kredytów bankowych); 3. utrzymanie równowagi obrotów płatniczych z zagranicą; ten ostatni postulat obowiązuje w sensie konieczności zapewnienia środków na pokrycie planowych wydatków, nie wyklucza on jednak sytuacji, w której p.o.p. z z. zamknie się nadwyżką dochodu lub deficytem. Planowana nadwyżka może mieć na celu zwiększenie krajowych rezerw złota 1 dewiz, jeśli są one zbyt niskie. Niedostateczny bowiem poziom rezerw dewizowych zmusza często do dokonywania transakcji w niekorzystnej sytuacji cen na rynkach zagranicznych, utrudnia wyrównywanie krótkookresowych deficytów, wynikających z sezonowości niektórych obrotów towarowych (np. eksportu rolnego, importu wełny), i w ogóle ogranicza swobodę manewrowania w bieżącej polityce handlu zagranicznego, co może być przyczyną poważnych strat dewizowych dla gospodarki. Planowany deficyt może znajdować pokrycie w zmniejszeniu rezerw złota i dewiz lub przez zaciągnięcie kredytów zagranicznych na jego pokrycie. W klasyfikacji przedmiotowej p.o.p. z z. dzieli się na: 1. płatności towarowe; 2. płatności usługowe i różne, w tym: a) usługi transportowe i komunikacyjne, b) inne usługi, c) podróże, d) utrzymanie przedstawicielstw, e) świadczenia niehandlowe, f) koszty kredytów i dochody majątkowe, g) różne; 3. kredyty długoterminowe; 4. kredyty krótkoterminowe; 5. zmiany rezerw. Pozycje 1 i 2 stanowią łącznie obroty bieżące, pozycje 3, 4 i 5 określa się natomiast nazwą obrotów wyrównawczych. W klasyfikacji walutowej obroty planu dzieli się na clearingowe z krajami socjalistycznymi, clearingowe z krajami kapitalistycznymi i wolnodewizowe. Postulat równowagi planu obowiązuje nie tylko w odniesieniu do całości planu, ale również do jego części w przekroju krajowo-walutowym. Jeśli po sporządzeniu projektu planu wystąpi brak równowagi ogólnej lub nawet tylko odcinkowej (w poszczególnych obszarach walutowych), musi być przeprowadzona korekta zmierzająca do wyeliminowania nie pokrytego deficytu; korekta taka może np. polegać na wstawieniu do planu dodatkowego eksportu, zmniejszeniu pewnych pozycji importowych lub (w przypadku braku równowagi odcinkowej) na zmianie kierunku niektórych obrotów. p.o.p. z z. sporządza w Polsce Ministerstwo Handlu Zagranicznego w porozumieniu z Ministerstwem Finansów na podstawie następujących materiałów: 1. planu handlu zagranicznego; 2. planu obrotów usługowych; 3. planu obrotów kredytowych. Wszystkie wymienione plany sporządza się w złotych dewizowych. P.o.p. z z. opracowuje się dla okresów rocznych i wieloletnich, przy czym podlega on zatwierdzeniu w ramach odpowiednich państwowych planów gospodarczych. Znaczny stopień uzależnienia gospodarki polskiej od dostaw zagranicznych, zwłaszcza surowców i maszyn nie produkowanych w kraju, zwiększa wagę problemu zrównoważenia p.o.p. z z. Jednocześnie zależność od ruchu cen na rynku światowym oraz od możliwości zakupu i zbytu u kontrahentów zagranicznych sprawia, że niebezpieczeństwo powstania niepożądanych odchyleń w wykonaniu p.o.p. z z. jest stosunkowo duże. Źródłem tych odchyleń mogą być przede wszystkim obroty z krajami kapitalistycznymi. Wymiana z krajami socjalistycznymi przedstawia znacznie bardziej stały odcinek planu, gdyż opiera się ona na planach gospodarczych naszych kontrahentów i realizowana jest przez państwowy aparat handlu zagranicznego poszczególnych krajów. Ważną rolę w zabezpieczeniu wykonania p.o.p. z z. spełniają wieloletnie i roczne umowy gospodarcze i handlowe, które Polska zawiera z krajami socjalistycznymi.