Bilon

Bilon (pieniądz zdawkowy; pieniądz pomocniczy), znaki pieniężne w postaci monet wybitych z niepełnowartościowego materiału, emitowane przez skarb państwa lub banki centralne (co jest regułą w krajach socjalistycznych), służące do dokonywania wypłat o niewielkiej sumie, mające zwykle ograniczoną moc prawną zwalniania z zobowiązań. B. bity jest z kruszcu walutowego (srebra) z domieszkami metali niewalutowych lub tylko ze stopów metali niewalutowych. W wypadkach wyjątkowych np. w czasie I wojny światowej i zaraz po jej zakończeniu w krajach dotkniętych super inflacją emitowano papierowy pieniądz zdawkowy. Z reguły wartość nominalna b. przewyższa wartość rzeczywistą, tzn. wartość zużytego materiału. Gdy wartość metalu przewyższa wartość nominalną monety, to monety tafcie wychodzą z obiegu. Tak np. stało się po II wojnie w Polsce z wypuszczonymi przez NBP miedziowymi 5-groszówkami. Historycznie b. wywodzi się z systemów waluty kruszcowej. W celu sprostania potrzebom drobnego obrotu handlowego konieczne było wówczas posługiwanie się monetami o niskiej zawartości kruszcu, co nie zawsze ze względów technicznych i z uwagi na szybkie ścieranie się małych, charakteryzujących się szybkim obiegiem monet było możliwe i wskazane. Z tych względów zamiast złota do wybijania monet niskiej wartości stosowano srebro lub zamiast srebra — miedź i inne metale. W celu zwiększenia przez skarb państwa zysku z bicia monet zawartość szlachetnych, a potem i półszlachetnych kruszców ulegała w nich ciągłemu zmniejszaniu. B. bity przez skarb państwa ma zwykle ograniczoną moc prawną zwalniania z zobowiązań. Jedynie kasy skarbowe zobowiązane są do przyjmowania b. bez ograniczeń. W krajach, w których b. bity jest przez skarb państwa lub przez bank centralny, ale na rachunek skarbu państwa, istnieją ustawowe limity jego emisji. W krajach socjalistycznych b. emitowany jest przez banici centralne na tych samych zasadach co -* bilety bankowe, wchodzi więc do obiegu w wyniku akcji kredytowej systemu bankowego i wobec tego nie stanowi w sensie ekonomicznym odmiennej od biletów bankowych kategorii. Ilość emitowanego b. i struktura emisji powinna odpowiadać bieżącym potrzebom obiegowym i płatniczym rynku. W Polsce b. emitowany jest przez NBP; ma pełną moc środka płatniczego.