Dług publiczny

Dług publiczny(narodowy, państwowy), zobowiązanie finansowe obciążające państwo, zaciągnięte przez upoważniony do tego organ; może być krótkoterminowy, tzw. płynny, lub długoterminowy i zaciągnięty w kraju bądź za granicą. W kraju państwo może zaciągnąć dług u obywateli w formie emisji pożyczki obligacyjnej lub w krajowych bankach, instytucjach i przedsiębiorstwach. Państwo może również zaciągnąć dług za granicą w formie emisji pożyczki obligacyjnej na zagranicznym rynku finansowym, w rządzie obcego państwa, w zagranicznych bankach prywatnych lub centralnych (państwowych), instytucjach i przedsiębiorstwach. Oprócz pożyczek, źródłem d. p. mogą być też inne zobowiązania finansowe (np. z tytułu odszkodowania za nacjonalizację obcych majątków i przedsiębiorstw). W krajach kapitalistycznych znane są długi umarzalne, które państwo spłaca wraz z odsetkami w ściśle określonym czasie, oraz tzw. rentowe (wieczne), od których państwo płaci tylko odsetki. Dług taki państwo może umorzyć w dogodnym dla siebie czasie, warunkach i formie. D. p. państw kapitalistycznych (przeważnie wewnętrzne), zaciągnięte w czasie I wojny światowej, w okresie międzywojennym oraz w czasie II wojny światowej i po wojnie, osiągnęły stosunkowo wysoki poziom. W 1971 d.p. USA wynosił 424,1 mld doi. (2080 doi. na 1 mieszkańca) przy dochodach budżetowych 188,4 mld doi.; Francji — 101,1 mld F (1970 F na 1 mieszkańca) przy dochodach budżetowych 180,2 mld F; NRF 48,8 mld DM (825 DM na 1 mieszkańca) przy dochodach budżetowych 96,1 mld DM; Japonii — 5081,3 mld jenów (28 500 jenów na 1 mieszkańca) przy dochodach budżetowych 9320 mld jenów. D.p. większości krajów kapitalistycznych wykazują stałą tendencję do wzrostu. Przyczyną tego są duże wydatki państwowe na zbrojenie i chroniczne deficyty budżetowe. Wysoki poziom osiągnęły również d.p. krajów rozwijających się. Są to głównie długi zagraniczne i tzw. międzynarodowe zaciągnięte w krajach kapitalistycznych i w międzynarodowych organizacjach finansowych (Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju Gospodarczego, Międzynarodowe Zrzeszenie Rozwoju, międzynarodowe regionalne banki inwestycyjne). W 1970 łączne zadłużenie zagraniczne i międzynarodowe 80 krajów rozwijających się wynosiło 66,7 mld dol. Kraje socjalistyczne zaciągały wewnętrzne d.p. w formie pożyczek obligacyjnych w latach 50-tych na potrzeby finansowania rozwoju gospodarczego. W latach 60-tych i obecnie takie pożyczki w krajach socjalistycznych nie są emitowane. Kraje socjalistyczne zaciągają długi zagraniczne również w krajach kapitalistycznych, przeważnie w formie średnioterminowych kredytów na finansowanie importu urządzeń inwestycyjnych. Od 1971 zaciągają też średnio- i długoterminowe kredyty na ten cel w Międzynarodowym Banku Inwestycyjnym RWPG.