Walutowy system

Walutowy system, zespół instrumentów organizacyjnych i prawnych, regulujących zasady, warunki i metody rozliczeń międzynarodowych między państwami lub strefami walutowymi (walutowe strefy). W tym znaczeniu s.w. jest częścią szerszego zespołu instrumentów organizacyjnych i prawnych, składających się na system pieniężny w danym kraju. Zasady s.w. są w bardzo poważnym stopniu uzależnione od charakteru systemu pieniężnego. Rozróżnia się dwa podstawowe typy s.w.: liberalne i reglaimentacyjne. Klasycznym liberalnym s.w. był system waluty złotej, panujący w większości krajów świata od połowy XIX w. do wybuchu I wojny światowej. System ten opierał się na parytetowych kursach walut i swobodzie przepływu złota i dewiz między poszczególnymi krajami, co gwarantowało utrzymanie kursów dewiz w granicach złotych punktów, wyznaczających odchylenia od kursu parytetowego. Następstwem tego s.w. jest „automatyzm złoty” — uruchamianie procesów dostosowawczych wewnętrznej koniunktury każdego kraju do stanu jego bilansu płatniczego. Współczesne liberalne s.w., występujące w rozwiniętych krajach kapitalistycznych, dopuszczają swobodną wymienialność walut i przekazywanie dewiz w płatnościach międzynarodowych, ale są pozbawione automatyzmu dostosowawczego; wymienialność walut dokonuje się wg kursów ustalonych umownie (wobec braku wymienialności znaków pieniężnych na złoto po kursie parytetowym), a utrzymanie stabilnego kursu walut i dewiz wymaga podejmowania przez zainteresowane kraje interwencji walutowej. Wobec braku systemu automatycznego dostosowania wewnętrznej koniunktury do stanu bilansu płatniczego, bardziej trwały brak równowagi tego bilansu prowadzi z reguły do zmiany kursów walutowych i dewizowych, do dewaluacji lub rewaluacji pieniądza danego kraju. Reglamentacyjne s.w. opierają się na nakładaniu różnego rodzaju ograniczeń w dziedzinie wymienialności walut, obrotu złotem i wartościami dewizowymi, wywozu za granicę i przywozu z zagranicy własnych znaków pieniężnych itd. Najbardziej konsekwentnym z reglamentacyjnych s.w. jest system monopolu walutowo-dewizowego, stosowany w krajach socjalistycznych, w połączeniu z zakazem stosowania własnych znaków pieniężnych w obrocie zagranicznym. W systemie tym obowiązuje nakaz sprzedaży państwu (wskazanym instytucjom bankowym) wszystkich posiadanych i uzyskiwanych wartości dewizowych i walut — z możliwością stosowania wyłączeń — i planowy przydział tych walorów jednostkom gospodarczym i osobom fizycznym w celu dokonywania płatności zgodnie z tytułami przewidzianymi w planach płatności zagranicznych. Rozrachunki międzynarodowe przy systemie państwowego monopolu walutowo-dewizowego mogą być dokonywane w trybie obrotów wolnodewizowych, clea-ringu dwustronnego lub clearingu wielostronnego. W innych reglamentacyjnych systemach walutowych obowiązują częściowe ograniczenia obrotu, albo od strony podmiotowej (np. ograniczenia obowiązują własnych obywateli, a nie obowiązują cudzoziemców), albo od strony przedmiotowej (np. obowiązują w ruchu turystycznym, a nie obowiązują w płatnościach handlowych), albo wreszcie w ujęciu kwotowym. Zastosowanie określonej formy ograniczeń nie przesądza formy, w jakiej dokonują się rozrachunki międzynarodowe.