Fundusze przedsiębiorstw

Fundusze przedsiębiorstw, ogół funduszy odzwierciedlających źródła pochodzenia i przeznaczenia środków gospodarczych przedsiębiorstwa. Dzieli się je na: 1. fundusze własne, tj. organicznie związane z przedsiębiorstwem i nie podlegające w zasadzie przekazywaniu innym Jednostkom, narażone na ryzyko ew. strat związanych z określoną działalnością, mające określone źródła tworzenia i. przeznaczenia; 2. fundusze obce, tj. kredyty bankowe, pożyczki (np. od zjednoczenia) i inne zobowiązania, które występują w przedsiębiorstwie. Fundusze własne mogą obejmować: a) fundusze podstawowe, odzwierciedlające środki gospodarcze służące ogólnej działalności przedsiębiorstwa (fundusz statutowy w przedsiębiorstwach państwowych, fundusz udziałowy i zasobowy w spółdzielniach, b) fundusze celowe przedsiębiorstwa i dla załogi. Fundusz statutowy przedsiębiorstw państwowych powinien się w zasadzie równać co najmniej: a) wartości netto środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, zmniejszonych o zobowiązania z tytułu kredytu bankowego na inwestycje, b) wartości środków obrotowych w części, w jakiej powinny być pokrywane funduszami własnymi (ta ostatnia część funduszu statutowego określana jest mianem funduszy własnych w obrocie). Na zmiany funduszu statutowego wpływają: nieodpłatne przekazanie, otrzymanie, likwidacja oraz umorzenie środków trwałych, spłata kredytu na inwestycje, przeznaczenie na finansowanie zapasów części zysku lub dotacji zjednoczenia oraz straty nie pokryte przez zjednoczenie. Najczęściej występującym funduszem celowym przedsiębiorstwa jest jego fundusz Inwestycyjny (inwestycyjno-remontowy), tworzony z części zysku na podstawie obowiązujących norm (z zysku i narzutów dokonywanych w ciężar kosztów), przeznaczony na inwestycje (inwestycje i remonty środków trwałych) podejmowane samodzielnie przez przedsiębiorstwo. Niektóre duże przedsiębiorstwa (głównie kombinaty przemysłowe) uprawnione są do tworzenia funduszy celowych, jakie przysługują zjednoczeniu (fundusze zjednoczeń). Dotyczy to przede wszystkim Funduszu Postępu Techniczno-Ekonomicznego, fundusz nowych uruchomień, funduszu środków obrotowych, funduszu na inwestycje branżowe; występują także swoiste dla przedsiębiorstw danej branży fundusze celowe (np. napraw i gwarancji w przemyśle maszynowym). Najczęściej występujące fundusze celowe w przedsiębiorstwach państwowych przeznaczone dla załogi: 1. fundusz zakładowy tworzony z zysku lub w ciężar kosztów, przeznaczony na wypłatę nagród oraz ew. na wydatki socjalne i cele mieszkaniowe; 2. fundusz premiowy pracowników umysłowych, tworzony w ciężar kosztów lub zysku; 3. zakładowy fundusz mieszkaniowy, którego podstawowym źródłem jest przeznaczanie na ten cel części funduszu zakładowego; 4. fundusz socjalny, tworzony głównie w ciężar kosztów. Cechą charakterystyczną funduszy obcych jest przejściowe dysponowanie nimi przez przedsiębiorstwo. Fundusze te (z wyjątkiem zobowiązań wobec dostawców, których termin spłaty jeszcze nie upłynął) są w zasadzie oprocentowane. Oprocentowanie może wystąpić jako swoistego rodzaju normalne koszty zaangażowania funduszy obcych (dotyczy kredytów bankowych), który powinien być uwzględniony w rachunku ekonomicznym, lub ma charakter sankcji ekonomicznej za nieprawidłową działalność (np. podwyższone odsetki bankowe za nieoddanie w terminie inwestycji lub złą gospodarkę zapasami, odsetki karne za nieterminowe regulowanie zobowiązań wobec dostawców).