Kapitałochłonność produkcji

kapitało chłonność produkcji, na ogół określana jest jako stosunek zaangażowanego majątku produkcyjnego do otrzymanej w ciągu roku produkcji. Spotkać można jednak poglądy, że słuszniejszym ujęciem byłoby odnoszenie faktycznego użycia majątku do uzyskanej w tym czasie produkcji. Pogląd ten jednak budzi wiele zastrzeżeń. Przede wszystkim, nie umiemy określić, jakie jest faktyczne zużycie majątku trwałego w danym czasie. Amortyzacja bowiem nie odzwierciedla faktycznego zużycia środków pracy, czyli nie jest równa zapotrzebowaniu na ich odtworzenie. Warunek ten spełniony byłby przy stosowaniu tzw. aktuarialnej stopy amortyzacji. Ponadto w celu uruchomienia produkcji zachodzi konieczność nagromadzenia pewnego zasobu majątku produkcyjnego. Współczynnik k.p. powinien odzwierciedlać wielkość tego zasobu w stosunku do uzyskanej za jego pomocą rocznej produkcji. W celu zachowania porównywalności zachodzi zawsze potrzeba bliższego zdefiniowania k.p., tj. ustalenia, jakie elementy należy wziąć pod uwagę przy obliczaniu współczynnika k.p. Majątek trwały brany pod uwagę może mieć różny zakres (bezpośrednio produkcyjny lub pomocniczy), może być wyrażony wg różnych wartości (netto lub brutto), jak też mierzony na początek lub koniec roku, poza tym mogą to być nakłady bezpośrednie lub pełne. Podobnie produkcja wyrażona może być ilościowo lub wartościowo. Ponadto uwzględniona może być produkcja globalna, czysta netto lub czysta brutto (tzw. wartość dodana) w cenach stałych lub bieżących. Odróżnia się również kapitałochłonność bezpośrednią od kapitałochłonności całkowitej (pełnej). Z kolei, każda z nich może być kapitałochłonnością przeciętną lub krańcową. Jeżeli nie daje się dodatkowych wyjaśnień, współczynnik kapitałochłonności bezpośredniej oznacza stosunek wartości brutto (ewidencyjną) majątku produkcyjnego, istniejącego na koniec roku, do produkcji globalnej wytworzonej w ciągu roku wg cen zbytu. Za współczynnik kapitałochłonności całkowitej przyjmuje się stosunek zaangażowanego majątku brutto we wszystkich gałęziach przemysłu do rocznej produkcji końcowej w danej gałęzi, liczonej w cenach zbytu. Tak zdefiniowane współczynniki mają duże znaczenie we wszelkiego rodzaju analizach wzrostu całej gospodarki i jej poszczególnych działów lub gałęzi. Natomiast ich znaczenie planistyczne jest zazwyczaj ograniczone, gdyż nagromadzony majątek pochodzić może z różnych okresów, może to być konglomerat różnych, Już nie występujących technik wytwarzania, a przyszłe rozwiązania mogą opierać się na zasadniczo odmiennych technikach, z tego względu często postuluje się obliczenie tzw. współczynników przyrostu lub krańcowych. Bezpośredni współczynnik kapitałochłonności krańcowej Jest stosunkiem przyrostu majątku do przyrostu produkcji lub stosunkiem Inwestycji netto do przyrostu produkcji globalnej liczonej w cenach zbytu. Współczynnik pełnej kapitałochłonności krańcowej rozumiany jest jako niezbędny przyrost majątku (Inwestycji netto) we wszystkich gałęziach, w celu zwiększenia rocznej produkcji dóbr finalnych danej gałęzi o jednostkę. Ze względu na występujące opóźnienia między nakładami a efektami w praktyce napotyka się trudności w obliczaniu współczynników przyrostu. Nie wiemy bowiem dokładnie, która produkcja związana jest z danymi nakładami inwestycyjnymi. Stosowane nieraz w praktyce odnoszenie ogółu nakładów Inwestycyjnych w długim okresie (np. 10 lat) do przyrostu produkcji w tym czasie Jest ujęciem metodycznym mało precyzyjnym, gdyż nie uwzględnia się w nim robót w toku na początku i końcu okresu, a ponadto cały przyrost produkcji przypisuje inwestycjom. W rzeczywistości, w danym czasie mogła nastąpić wyraźna zmiana stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnej (np. przejście z jednej na dwie zmiany). Najistotniejszymi czynnikami wpływającymi na zmianę kapitałochłonności są: zmiana stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnej, postęp techniczny w nowo produkowanych środkach pracy, postęp organizacyjny, zmiany struktury produkcji. Warto zwrócić uwagę na ciekawy związek zachodzący między k.p., wydajnością pracy i technicznym wyposażeniem pracy. To ostatnie wzrasta w miarę postępu technicznego i często utożsamiane jest z postępem technicznym lub służy za Jego miarę. Jest to przyczyną wielu nieporozumień w pojmowaniu typów postępu technicznego. Uważa się mianowicie, że postęp kapitałochłonny Jest związany z wysokim poziomem technicznym, natomiast postęp kapitałooszczędny — z niskim.